İSKİ HAKKINDA BİLGİ

İSKİ Hakkında

www.hambelinsaat.com

Hizmet Verilen Nüfus :	15 milyon 519 bin 267
Toplam Hizmet Alanı :	5 bin 461 kilometrekare
Abone Sayısı :	6 milyon 527 bin 624
Su Şebeke Uzunluğu :	19 bin 146 km
İsale Hattı Uzunluğu :	2 bin 602 km
Su Kaynaklarının Verimi :	1 milyar 653 milyon metreküp/yıl
Şehre Verilen Ortalama Su :	2 milyon 733 bin 388 metreküp/gün (2019 Yılı 4 aylık ortalama)
İçme Suyu Arıtma Tesisleri Sayısı :	21 adet
İçme Suyu Arıtma Tesisleri Kapasitesi :	4 milyon 428 bin 860 metreküp/gün
Su Depolarının Sayısı :	150
Su Depolarının Hacmi :	1 milyon 727 bin 080 metreküp
Kanal Şebeke Uzunluğu :	16 Bin 106 km
Kolektör Uzunluğu :	1.140 km
Tünel Uzunluğu :	201 km
Atık Su Arıtma Tesisleri Sayısı :	88 Adet
Atık Su Arıtma Tesisleri Kapasitesi :	5 milyon 815 bin 910 metreküp/gün

İdari Yapı

2560 sayılı İSKİ Kanunu ile 1981 yılında kurulan İSKİ, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bağımsız bütçeli bir kuruluştur. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı’nın aynı zamanda Yönetim Kurulu Başkanı olduğu İSKİ’de Büyükşehir Belediye Meclisi İdarenin Genel Kurulu’nu oluşturur. İSKİ Genel Müdürü Büyükşehir Belediye Başkanı’nın teklifiyle Çevre ve Şehircilik Bakanı’nın onayıyla seçilir. İSKİ Genel Müdürü, İdarenin Yönetim Kurulu Başkan Vekilliği’ni de yürütür. Yönetim Kurulu’nda ayrıca; biri kıdemli Genel Müdür Yardımcısı’ndan oluşan 4 üye bulunur. İSKİ Genel Kurulu (İBB Meclisi) tarafından seçilen 2 Denetçi, denetim görevini yürütür.

İSKİ, idari yapılanma olarak 5 Genel Müdür Yardımcılığı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, İç Denetim Birim Başkanlığı, 19 Daire Başkanlığı ve 96 Müdürlükten oluşmaktadır. Özellikle teknik kadrodaki personelin ağırlıklı olduğu Kurumda; 2 bin 491 memur, 3 bin 564 işçi, 1 adet sözleşmeli memur olmak üzere toplam 6 bin 056 personel görev yapmaktadır.

İdarenin gelirinin tamamına yakını su satışıyla karşılanmaktadır. Yatırımların tamamına yakını  da su satışından elde edilen gelirle yapılmaktadır.

İSKİ’nin hizmetlerinden faydalanmak isteyenler, İSKİ ile sözleşme yaparak su veya atıksu abonesi olurlar. Su tüketimleri mekanik veya kartlı sayaçlarla belirlenir. Sözleşmeler tüketici grubuna göre ev, işyeri, genel ve katma bütçeli kurumlar, sanayi ve şantiye, belediyelere toplu su, köy ev ve köy işyeri olarak ayrılır.

Su Yönetimi

İstanbul’un su kaynaklarının %98’i yüzeysel su kaynağı niteliğindedir. Yağışlarla gelen sular, baraj ve doğal göl dediğimiz alanlarda biriktirilmekte, regülatörlerle toplanarak içmesuyu arıtma tesislerine ulaştırılmaktadır. İstanbul’a su sağlayan 1 doğal göl, 8 baraj, 8 regülatör ve bentler olmak üzere muhtelif kapasitede toplam 18 adet yüzeysel su kaynağı bulunmaktadır. Ayrıca barajlardaki mevcut su miktarını maksimum faydada kullanmak ve mevcut su miktarının daha uzun süre şehri beslemesine imkan sağlamak için su kuyuları ve kaynak suları hizmete alınmaktadır. Aktif içmesuyu kuyusu ve kaynak suyu adedi 161’e ulaşarak, aylık ortalama 3 milyon 500 bin metreküp içmesuyu temin edilmektedir.

İçmesuyu kaynaklarının yıllık toplam verimi 1 milyar 660 milyon metreküptür.

İçmesuyu kaynaklarının su toplama havzaları; Melen ile birlikte 6.157 kilometrekareye ulaşmaktadır.

Su kaynaklarının %60’ı Anadolu Yakası’nda, %40’ı Avrupa Yakası’ndadır. Buna karşılık nüfusun %60’ı Avrupa Yakası’nda, %40’ı Anadolu Yakası’nda ikamet etmektedir.

Su kaynaklarında biriktirilen sular, çapı 3 m'yi bulan isale hatlarıyla içmesuyu arıtma tesislerine ulaştırılmaktadır. İsale hatlarının  823 km’si çelik, 598 km’si duktilfont, 20 km’si polietilen ve kalanı diğer (tünel, kanal ve galerilerden) oluşmaktadır. İsale hatları maksimum 40 atü basınca dayanıklıdır. 

İstanbul’un engebeli coğrafyası ve suyun çok uzak mesafelerden şehre ulaştırılması büyük enerji ihtiyacı doğurmaktadır. Suyun kaynağından itibaren musluklara ulaşmasına kadar her evrede içmesuyu hatlarında basınçlı su olabilmesi için terfi sistemleri kurulmuştur. Toplam 115 adet terfi istasyonunda bulunan muhtelif kapasitelerdeki pompalarla suyun şehrin her noktasına ulaşması temin edilmektedir. İçmesuyu terfi sistemlerinin toplam kurulu gücü 308.805 kVA ve yıllık tüketilen enerji miktarı ortalama 757 milyon 805 bin 995 kWh’dır.

İçmesuyu kaynaklarındaki hamsular, gerekli arıtma işlemleri için isale hatları vasıtasıyla içmesuyu arıtma tesislerine ulaşmaktadır. Bu tesislerde içilebilir standartlara getirilen içmesuyu arıtımında ozon sistemi kullanılmaktadır.

İstanbul’un muhtelif  bölgelerinde farklı büyüklükte, su tüketim dengesinin sağlanması, enerji tasarrufu, arızalar ve enerji kesintileri sebebiyle oluşan su kesintilerinin minimuma indirilmesi için su depoları inşa edilmiştir.

Arıtma işlemine müteakip su, isale hatları ve içmesuyu şebekesi ile su dağıtım sisteminde yol alarak İstanbullulara ulaşır. İstanbul’da içmesuyu şebekesi olarak duktilfont borular kullanılmıştır. İçmesuyu şebekesinde dayanıklılık, sızdırmazlık, uzun ömür gibi özellikleri gözönünde tutulmaktadır.

Laboratuvar Hizmetleri

İçmesuyu arıtma tesislerinde arıtılan suların kalitesi arıtma tesislerinde bulunan laboratuvarlarda analiz edilmektedir. Hamsuların arıtma tesisine girişinden itibaren başlayarak arıtma işlemine müteakip devam eden analizlerle içmesuyu dağıtım sistemine verilen suyun kalitesi sürekli olarak takip edilmektedir. Kimyasal, bakteriyolojik, estetik değerler olmak üzere toplam 100 parametrede inceleme yapılmaktadır. Ayrıca her dağıtım sisteminin beslediği bölgelerde suyun İstanbullulara ulaştığı noktalarda günlük ortalama 150-200 numune akredite olmuş merkez laboratuvarda analiz edilerek takibi yapılmaktadır. Analiz neticeleri her ay internet sitesinde düzenli olarak yayınlanmaktadır.

SCADA

İstanbul’daki tüm içmesuyu sistemi merkezi kumanda sistemi olan SCADA ile yönetilmektedir. İçmesuyu kaynaklarının doluluk oranı, yağış durumu, içmesuyu hatlarındaki basınç değerleri, depolardaki su hacmi gibi su dağıtım sisteminde bulunan tüm veriler anlık olarak merkeze iletilmekte, merkezi yönetimle sisteme müdahale edilebilmektedir.

Atıksu Yönetimi

Kullanılarak atıksuya dönüşen sular atıksu şebekesiyle toplanır. Atıksu şebekesinde beton borular tercih edilmiştir. Atıksu şebekesiyle atıksular ana toplayıcı dediğimiz kolektör ve tünellere iletilir. Çapı 2.20 m'ye ulaşan kolektörler korozyona dayanıklı, yüksek mukavemetli beton borulardan imal edilmiştir. Trafik yoğunluğu, zemin şartları, bölgenin coğrafi yapısı gibi şartlar gözönünde bulundurularak açık kazı yapılmasının mümkün olmadığı yerlerde tünel sistemi kullanılarak atıksu hattı inşa edilmiştir. İstanbul’un sahillerinin tamamına yakını çapı 3 m'ye varan atıksu tüneli ve kolektörleriyle çevrilmiştir. Atıksu hatlarının tamir ve bakımlarında robot teknolojisi kullanılmaktadır. Atıksu hatlarında meydana gelen tıkanıklıklar kameralı robotlar sayesinde tespit edilerek temizlenmekte, hatlarda meydana gelen olası arızalar kazı yapılmasına gerek kalmaksızın kaplama yapılmak suretiyle giderilerek hattın ömrü uzatılmaktadır.

Kolektör ve tünellerle toplanan atıksular, atıksu arıtma tesislerine ulaşır. İstanbul’da hizmet ettiği havzanın ihtiyacına göre planlanan farklı kapasitelerde atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Atıksu arıtma tesislerinin prosesi tercih edilirken İstanbul Boğazı’nın dinamik yapısı gözönünde bulundurularak Boğaz Hattı’na ilk etapta ön arıtma tesisleri projelendirilmiş, Marmara Denizi sahilleri için ise biyolojik ve ileri biyolojik arıtma özelliği tercih edilmiştir.

İleri biyolojik atıksu arıtma tesislerinin çıkış sularının bir kısmı son dezenfeksiyon işleminin ardından rekreasyon alanlarının sulanması ile, sanayi suyu olarak kullanılmaktadır. Arıtma tesislerinin işletilmesinde gerekli olan enerjinin önemli bir bölümü de atıksulardan elde edilmektedir.

YERALTI SULARI TÜZÜĞÜ

YERALTI SULARI TÜZÜĞÜ

Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 20.7.1961,No : 5/1465

Dayandığı Kanunun Tarihi : 16.12.1960, No : 167

Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 8.8.1961, No : 10875

Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 4, Cildi: 1, S. 2975

Tüzüğün maksadı :

Madde 1 – 167 sayılı Yeraltı Suları hakkındaki Kanunun tatbikatı, aynı kanunun 20 nci maddesi gereğince hazırlanan bu Tüzük hükümlerine göre yürütülür.

İşletme sahaları:

Madde 2 – Yeraltı suyu işletme sahalarının sınırları ve karakteristikleri Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünce tayin ve tesbit edildikçe, gerekli Bakanlar Kurulu Kararı alınmak üzere keyfiyet Bayındırlık Bakanlığına intikal ettirilir. Çıkacak karara göre "Yeraltı Suyu İşletme Sahaları" DSİ tarafından Resmi Gazete ile ve ayrıca mahallerinde çıkan gazetelerde, gazete çıkmayan yerlerde de mütat vasıtalarla ilan olunur.

El ile açılan kuyular:

Madde 3 – a) Satıh alüvyonları içinde kazma, kürek, varyoz ve baramin gibi el kazısı aletleri ile kazılan her derinlikteki kuyularla, ilk su tabakası içinde en çok 10 metre derinliğe kadar, en çok 100 milimetre çapında boru çakılarak açılan kuyular, el ile açılan kuyu sayılır.

b) El ile açılan kuyulardan en çok faydalı ihtiyaca yetecek kadar su çekilebilir. Yeraltı suyu deposu bu ihtiyacı karşılayamıyacak durumda ise, deponun normal verimi kadar su alınması gereklidir.

c) Artezyen sahalarda el ile açılan kuyular teknik yönetmelikte belirtildiği şekilde tercih ve teçhiz edilir. Artezyen yapan kuyulardan faydalı ihtiyaçtan fazla su alınmasını önliyecek tarzda ilgilinin gerekli bütün tedbirleri alması ve bu hususta DSİ. ce yapılacak tavsiyeleri yerine getirmesi mecburidir.

Belge alınması gerekli kuyular:

Madde 4 – a) Belge alınarak açılacak kuyu derinlikleri DSİ tarafından bölge bölge tesbit edilerek Bakanlar Kurulunun tasvibinden sonra ilan olunur.

b) Yeraltı suyu araştırmaları ilerledikçe yeraltı suyu deposunun korunması bakımından zaruret hasıl olursa, (a) fıkrasında tesbit ve ilan olunan derinlikler yer yer değiştirilir ve Bakanlar Kurulunun tasvibi alınmak suretiyle yeni kuyu derinlikleri ilan olunur.

1564

Kuyu, tunel ve galeri belgesi:

Madde 5 – 3 üncü maddeye göre, elle çalışan veya 4 üncü madde hükümlerince tesbit ve ilan edilecek derinliklerden daha az derin olan kuyular hariç, su temini maksadı ile açılacak her çeşit kuyularla, ufki ve meyilli her türlü tunel ve galeriler için arama, kullanma, ıslah ve tadil belgesi alınması mecburidir.

Belge için müracaat:

Madde 6 – a) Belge almak için önce en yakın DSİ teşkilatına müracaatla veya en yakın mülkiye amiri vasıtasiyle, belge isteme formu temin edilir. Bu form eksiksiz ve doğru olarak doldurulur.

Belge isteme formuna;

1 - DSİ tarafından hiç etüd edilmemiş sahalar için, teknik yönetmelikte belirtildiği hususları haiz hidrojeolojik veya jeofizik rapor icabediyorsa her ikisi, harita, konuya göre hazırlanmış plan ve projelerden üçer takım eklenir.

2 - DSİ tarafından hidrojeolojik veya jeofizik etüdü yapılmış olan sahalar için yalnız teknik yönetmelikte belirtilen hususları haiz işler yerini gösteren harita ve krokilerle projelerden üçer takım eklenir.

3 - İlan edilmiş yeraltı suyu işletme sahalari için, teknik yönetmelikte belirtilen hususları haiz işin yerini gösteren krokiler ile projelerden üçer takım eklenir.

Form ve ekleri mahallin bağlı bulunduğu DSİ teşkilatına verilir veya en yakın mülkiye amiri vasıtası ile bu teşkilata gönderilir.

b) Belge almak için müracaat eden kimsenin sırasını, DSİ teşkilatına veya en yakın mülkiye amirine baş vurulduğu tarih belli eder.

DSİ nin belge isteyen kimseye cevap vereceği bir aylık sürenin başlangıcı, dilekçe ve yukarıda sözü edilen eklerinin DSİ teşkilatına resmen ulaştığı tarihtir.

Belge talebinde bulunan kimseye, isteği üzerine müracaat tarihini gösteren bir makbuz verilir.

c) Aynı etüd sahası dahilinde birden fazla kuyu açmak istiyen kimse, bu hususu belge isteme formunda belirtir. Eğer aynı sahada bilahare ilave bir kuyu daha açmak isterse, yeni belge isteme formunda, yanlız kroki ve projeleri ekliyecek ve ilk belgesinin tarih ve numarasını belirtecektir.

Etüd ve proje yapmağa veya kuyu açmağa yetkili kimseler:

Madde 7 – a) Belge alınması gerekli hallerde, yeraltı suyunun araştırılması ve temini maksadıyla yapılacak her türlü arama, kullanma, ıslah ve tadil işleri için bu sahalarda yetkili jeolog, hidrojeolog ve mühendisler tarafından konuya göre teknik yönetmelikte belirtildiği

1565

şekilde hidrojeolojik etüd raporu veya tatbik projesi hazırlanması ve tatbikından önce bunların ilgili DSİ teşkilatına tasdik ettirilmesi mecburidir. Bu gibi rapor ve projelerin tekniğine ve teknik yönetmeliğine uygun ve doğru olarak hazırlanmasından yukarıda adı geçen fen elemanları mesuldür.

b) Tasdikli projeler ve hidrojeolojik raporlar, teknik yönetmeliğe uygun olarak, kuyu,tunel veya galeri açma işlerinde yetişmiş yetkili bir jeolog,hidrojeolog veya mühendisin mesuliyet ve nezareti altında tatbik edilir.

c) Belgesine ve tasdikli projesine uygun olarak açılacak kuyu, tunel ve galerilerle meydana getirilecek tesis, ıslah ve tadil işleri ehliyetli sondör, kuyucu, galerici ve tunelciler tarafından yapılır.

Belge, rapor ve proje işleri:

Madde 8 – a) Yeraltı suyu arama, kullanma, ıslah ve tadil belgesi almak üzere 6 ncı maddeye göre yapılan müracaatlar, yetkili DSİ teşkilatınca tetkik edilerek belge verilmek veya gerekli hidrojeolojik etüd raporu ve tatbik projeleri tasdik veya red edilmek suretiyle, müracaat tarihinden itibaren bir ay içerisinde cevaplandırılır. Belge verilmediği veya rapor ve projeler kabul olunmadığı takdirde, sebepleri verilen cevapta açıkça belirtilir.

b) Yeraltı suyu arama, kullanma, ıslah ve tadil belgeleri için özel formlar hazırlanır ve bunların ne suretle kullanılacağı teknik yönetmelikte belirtilir.

c) Açılacak her kuyu için ayrı belge verilir. Belge, ait olduğu kuyuya mahsustur, başka bir kuyu için kullanılamaz. Belge, üzerinde adı ve soyadı yazılı kimseye aittir, başkalarına devredilemez.

Yeterlik belgesi:

Madde 9 – a) Belge alınması gerekli yeraltı suyu işleri, konuya göre sondör, kuyucu, galerici ve tunelci gibi ehliyetli kimseler tarafından yapılır. Bu gibi kimselerin yeraltı suyu işlerinde çalışabilmeleri için yetkili DSİ teşkilatına müracaatla imtihan olmaları ve yeterlik belgesi almaları mecburidir.

b) Yeterlik belgesi almak istiyenler için, her yıl 1 Ocak ile 31 Mart tarihleri arasında DSİ Genel Müdürlüğünce merkezde veya lüzumlu görülecek bölge müdürlüklerinde, teknik yönetmelikte müfredatı gösterilen yeterlik imtihanları açılır. İmtihanların günleri ve yerleri imtihandan 30 gün önce DSİ. ce ilan olunur.

c) İmtihana girebilmek için isteklinin Türk vatandaşı olması, en az ilk okulu bitirmesi sağlık durumunun bu kabil işlerde çalışmağa elverişli olması ve meslekinde yeteri kadar tecrübesi bulunması şarttır. Bu vasıfları haiz olanlar, bunları gösteren vesikalarla birlikte, ilan edilen tarihlerde, DSİ teşkilatına baş vururlar.

d) Yeterlik belgeleri, birinci ve ikinci sınıf olmak üzere, iki türlüdür.

Belge istediği dalda en az dört yıl çalışan ve imtihanda başarı gösterenlere ikinci sınıf ehliyet verilir. Bu gibi kimseler yeterlik belgesi aldıkları sahalarda, yetkili teknik elemanların nezaret ve mesuliyeti altında iş görürler.

1566

Belge istediği dalda başarı göstererek en az yedi yıl çalışmış olanları, DSİ. ce açılacak imtihanlarda muvaffak olmak şartiyle, birinci sınıf yeterlik belgesi verilir. Bu gibi kimseler, yeterlik belgesi aldıkları sahalarda, yetkili teknik elemanların mesuliyeti altında, teknik yönetmelikte gösterildiği şekilde, gerekli tecrit ve teçhiz işleriyle pompa tecrübelerini de yapabilirler.

e) Yeterlik belgesi alan kimseler kanunlara, tüzüğe ve teknik yönetmeliklere uygun olarak iş yapmak, kayıtları doğru tutmak, formları eksiksiz ve doğru doldurmak ve istenen bilgileri yetkililere zamanında vermek mecburiyetindedirler. Bu hususlara riayet etmiyenlere DSİ. ce birinci defasında ihtar verilir. İkinci defasında altı ay müddetle yeterlik belgeleri geri alınır. Üçüncü defasında ise yeterlik belgeleri bir daha geri verilmemek üzere iptal edilir.

Belgelerin kontrolü:

Madde 10 – Belge sahipleri kontrol maksadı ile talep vukuunda belgelerini yetkili DSİ elemanlarına göstermeye mecburdurlar.

Yeraltı suyu ile ilgili işlerin kontrolü:

Madde 11 – DSİ yeraltı suyu aranması, kullanılması, işletilmesi ve tesislerin ıslah ve tadil edilmesi işlerinin verilen belgelere, teknik yönetmeliklere uygun olarak yapılıp yapılmadığını her an kontrol yetkisine sahiptir. Kontrol sonunda bu şartlara riayet edilmediği görülürse, durum DSİ. ce bir zabıtla tesbit edilir ve belli bir müddet içinde gerekli tedbirleri alması belge sahibine yazı ile bildirilir. Belge sahibi verilen müddet içinde belge ve yönetmeliğe göre istenen tedbirleri almak mecburiyetindedir. Aksi takdirde keyfiyet DSİ.ce hazırlanmış zabıtla birlikte ilgili sulh mahkemesine intikal ettirilerek 167 sayılı kanunun 18 inci maddesine göre hareket edilir.

Yeraltı suyu deposunun kontrolü:

Madde 12 – İlan edilmiş yeraltı suyu işletme sahaları içinde veya dışında, kanunun 8 inci maddesine göre tesbit ve ilan edilen derinliklerden daha derin olan kuyuların adedi, yerleri, derinlikleri ve diğer vasıflariyle bunlardan çekilecek su miktarı, DSİ.ce tayin ve tesbit edilerek belgeler üzerinde gösterilir. Yeraltı suyu deposunu tükenme-

1567

den, emniyetli sınır içinde, işletme maksadıyla yapılan rasat ve araştırmalara göre, gerektikçe kuyulardan çekilecek emniyetli su miktarı azaltılıp çoğaltılabilir. Bu takdirde durum yetkili DSİ teşkilatınca belge sahiplerine yazı ile bildirilir ve verilen belgeler üzerinde gerekli tashihler yapılır. Aynı zamanda arazi veya kuyu sahiplerinin evvelce tesbit edilen faydalı ihtiyaç miktarı da, yeraltı suyu deposu kapasitesindeki değişikliğe uygun olarak yeniden ayarlanır. Arazi veya kuyu sahipleri kuyulardan bu şekilde yeniden tesbit edilip kendilerine yazı ile bildirilen veya belgelerine işlenen emniyetli su miktarından fazla su çekmezler.

Bilgi verilmesi:

Madde 13 – Arama, kullanma, ıslah ve tadil maksadıyla:

a) Kuyu, tunel ve galerilerin meydana getirilmesi ve tasdikli etüd raporu ve projelerin tatbikatı ile ilgili her türlü bilgi ve doneler ile, DSİ. ce gerekli görülen diğer malümat, mesul mühendis, jeolog veya hidrojeolog tarafından teknik yönetmelikte belirtildiği şekilde ve yazılı olarak, belgeyi veren DSİ teşkilatına bildirilir. Bu gibi bilgilerin hakikate uygunluğundan ve eksiksiz olarak DSİ. ye verilmemesinden tatbikata nezaret eden jeolog hidrojeolog veya mühendis mesuldür.

b) Kuyuların işletilmesi ile ilgili bilgiler talep vukuunda kuyu sahiplerince teknik yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde ilgili DSİ teşkilatına verilir.

Yeraltı suyu ve tesislerinin korunması:

Madde 14 – a) Gerek arama ve kullanma, gerekse ıslah ve tadil ameliyeleri esnasında yerüstü suyunun veya kullanmaya elverişli olmayan bozuk kaliteli ve pis suların, kuyu veya kaynağa karışması; kuyu içerisinde kötü kaliteli su veren tabakalardaki suyun, iyi kaliteli su tabakalarına karıştırılmaması; yeraltı suyunun kullanılması esnasında kuyu başlarının ve sulama sahasınınsazlık ve bataklık hale getirilmemesi; yeraltı suyunun boşa akıtılmaması; toprak vasıflarına uygun sulama yapılmasına ve tuzlanmalara sebebiyet verilmemesi; civardaki her türlü yapı ve tesislere zarar verilmemesi için lüzumlu tedbirler ve koruma şekilleri etüd raporlarında ve projeler üzerinde gösterilecek, tatbikat bunlara ve teknik yönetmelikte yazılı esaslara göre yapılacaktır. Yukarıda açıklandığı veçhile etüd raporlarında ve tasdikli projeler üzerinde gerekli tedbirlerle koruma şekillerinin gösterilmesine rağmen yeraltı suyu tesislerinin meydana getirilmesi sırasında gerekli tedbirlerin alınmamasından tatbikatı yaptıran jeolog, hidrojeolog veya mühendis sorumludur.

Yeraltı suyu tesislerinin kullanılması sırasında teknik yönetmelikte belirtildiği şekilde yukarıda zikredilen koruyucu tedbirlerin alınmamasından ve bu tedbirlere riayet olunmamasından da belge sahipleri mesuldür.

1568

b) Kullanma esnasında (a) fıkrasında adı geçen korunma tedbirleri herhangi bir sebeple yetersiz bir hal alırsa, acil ve tehlikeli hallerde mümkün olan önleyici geçici tedbirler kuyu veya arazi sahipleri, yahutta işletmeciler tarafından derhal alınır ve durum 15 gün içinde yazılı veya sözlü olarak ilgili DSİ teşkilatına bildirilir. Acil ve tehlikeli olmayan hallerde ise islah belgesi alınmak üzere bir ay içinde DSİ teşkilatına müracaat olunur.

Her iki halde de, teknik yönetmeliğe göre yetkili teknik elemanlara hazırlattırılacak islah ve tadil projeleri tasdik ettirilerek belge alınmak suretiyle, yetkili fen elemanlarının nezaretinde teknik yönetmeliğe uygun olarak gerekli islah ve tadil işleri, belge sahipleri tarafından yaptırılır.

c) (a) ve (b) fıkralarında yazılı hususlara riayet etmiyenler hakkında duruma göre umumi hükümler veya Kanunun 18 inci maddesi hükümleri uygulanır.

Faydalı ihtiyaç:

Madde 15 – Yeraltı suyunu kullanacak arazi veya kuyu sahibinin veyahutta işletmecilerinin faydalı su ihtiyacı; sırasıyle içme, temizlik, belediye hizmetleri, hayvan sulaması, zirai sulama ve maden ve sanayi suyu, sportif ve benzeri tesislerin faydalı kullanış miktarı gözönünde bulundurularak, tahsis edilecek maksada göre ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, DSİ. ce tesbit edilir. Faydalı ihtiyaç için ayrılacak su miktarı hiç bir zaman yeraltı suyu deposunun emniyetli veriminden daha yüksek olamaz.

Komşu hakkı:

Madde 16 – a) Arazisinde faydalı ihtiyaçlarına yetecek kadar su bulunmayan veya hiç su bulunmayan veya bu suyu elde etmesi için fahiş masraf yapmağa mecbur kalan bir kimse, komşu arazide işletilmekte olan bir yeraltı suyu mevcut ise, bu suyun arazi sahibinin faydalı ihtiyaçlarına yeter miktarından fazlasının kendi faydalı ihtiyaçlarını karşılayacak kısmını istiyebilir. Bu takdirde suya muhtaç olan komşunun önce kullanma belgesi alması; arazisinde su bulunan malsahibinin bu kullanış için uğrıyacağı bütün zararları tanzim etmesi, ayrıca tesis masraflarının amorti edilmemiş kısmına ve işletme masraflarına, kullandığı su miktarı nisbetinde, iştirak etmesi şarttır.

b) Komşu arazide, malsahibinin faydalı ihtiyacından fazla verimli bir kuyu bulunmakta, fakat bu kuyunun veriminin tamamından istifade edilecek şekilde bir işletme yapılmamakta ise, suya ihtiyacı olan diğer komşu, gerekli belgeleri almak ve bu yeni işletmeyi mümkün kılacak bütün formalite ve masrafları şahsen yapmak şartı ile, kuyu suyunun malsahibi tarafından kullanılmıyan kısmından faydalanmak istiyebilir.

1569

Bu takdirde, istekli komşunun, malsahibinin bu yüzden düçar olacağı bütün zarar ve ziyanı tanzim etmesi, malsahibinin evvelce yapmış olduğu tesis masrafları ile ilgili haklarını tanıması, yine malsahibinin almakta olduğu suyu aynen alabilmesi ve hissesine düşen yeni işletme masraflarının evvelce yaptığı işletme masraflarını geçmemesini kabul etmesi şarttır.

Yeni işletme masrafları evvelce işletme masraflarından daha az ise komşular masraf tutarını, aldıkları su nispetinde paylaşırlar.

c) Yukarıda (a) ve (b) fıkralarında yazılı kuyu verimlerinde ve faydalı ihtiyaç miktarında taraflar arasında ihtilaf olursa, DSİ ye baş vurmaları halinde, gerekli masraflar müracaat sahiplerinden alınmak şartı ile, kuyu verimi ve faydalı ihtiyaç usulüne göre DSİ ce tesbit ve tayin olunur.

Madde 17 – Bu tüzük Resmi Gazete ile yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 18 - Bu tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.https://www.jmo.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=132

DSİ ISLAH VE TAŞKIN YAPILARI YAPIM TEKNİK ŞARTNAMESİ

1 ISLAH VE TAŞKIN KORUMA YAPILARI UYGULAMA PROJELERİ YAPIM İŞİ GENEL TEKNİK ŞARTNAMESİ

1.1 Genel

Bu şartname; dere ıslahı ve taşkın koruma yapıları uygulama projelerinin hazırlanmasında genel olarak uygulaması gerekli görülen temel prensipleri içerir.

Şartnamede yer alacak ıslah projeleri ile taşkın koruma yapıları genel olarak; taşkın hidrolojisi ve taşkın analizlerinin değerlendirilmesi, sediment taşıma etütlerinin yapılması ıslah ve taşkın koruma yapıları ve mevcut alt yapısının onarımını ve iyileştirilmesini kapsamaktadır.

Islah ve taşkın koruma yapıları aşağıdakilerle sınırlı olmamak üzere;

a. Ağaçlandırma

b. Teraslama

c. Tersip Bendi

d. Seki

e. Sel Kapanı

f. Mahmuzlar

g. Yatak Tanzimi`dir.

Islah ve taşkın koruma projelerinde, İdare öncelikle proje sahasına ait Taşkın Hidrolojisi ve Taşkın Analizlerini hazırlayacak ve Planlama Raporunda bulunmuyor ise Sediment Taşıma etütlerini yaparak İdareye bir Ön Rapor tanzim edecektir. Ön Rapor aşamasında, Mühendis işe ait idarece verilen planlama raporunu inceleyecek ve raporda bulunan donelere göre her türlü Taşkın Hidrolojisi hesaplarını yapacak, eğer planlama raporu yok veya eksik doneler var ise bunları yeniden hazırlayacaktır. Ön Rapor aşamasında İdare, Planlama Raporu, Ç.E.D. Raporu, Mühendislik Jeolojisi, Doğal Yapı Gereçleri Araştırma Jeoteknik Raporu, yeni Deprem Yönetmeliği ve varsa Model Deney çalışmaları ve raporlarının sonuçlarına göre projelerini planlayacaktır. Ön Raporlarda, gerekli alternatif çözüm projelerini fonksiyon, teknik yapılabilirlik, emniyet ve ekonomik şartlar altında inceleyecektir. Ön Rapor İdare tarafından onaylandıktan sonra uygulama projeleri hazırlanacaktır. Uygulama projeleri, Özel Teknik şartnamesinde belirtilen kriterlere uygun olarak yapılacaktır. 2 AĞAÇLANDIRMA

Türkiye`de yerleşim yerleri, genelde akarsuların mansap kesimlerinde yoğunlaşmaktadır. Nüfus artışı ile artan ihtiyaçların karşılanması için halk akarsuyun yukarı havzalarındaki yamaçlar üzerindeki koruyucu örtüyü zamanla tahrip ederek artan ihtiyaçlarını karşılamak üzere bu sahaları ziraat alanlarına eklemişlerdir. Bundan dolayı erozyon hızla artarak tabii mecraları sedimentle doldurmaktadır. Bu olumsuzluklar meskun mahallerde taşkın problemlerini ortaya çıkarmıştır. Taşkın koruma önlemlerinden biri de akarsu yukarı havzalarında yapılan tahribatın en aza indirmek amacı ile bu sahaları ağaçlandırmak, mevcut orman, mera ve çayırların işletmelerini ve bakımını yapmaktır.

Mühendis, akarsuyun yukarı havzalarında ve yağış alanı içinde ağaçlandırma yapılabilecek alanları tespit ederek, 1/25000 ölçekli plan üzerinde belirtecek ve idareye sunacaktır.

4

3 TERASLAMA

Taşkından korunmak için alınacak önlemlerden biri de akarsuyun yukarı havzalarında ve yağış alanı içinde teraslama yapmaktır. Yağış alanı içindeki arazi üzerinde teraslar şeklinde düzenleme yapılarak, arazinin yüzey eğimi azaltılır ve yağışın yüzeysel akışa geçişi geciktirilir. Bu da akan suyun sürükleme gücünü azaltarak erozyonu önemli ölçüde azaltır.

Mühendis, akarsuyun yukarı havzalarında teraslama yapılacak alanları belirleyecek ve bu alanlar üzerinde yapılacak teraslama bir boy kesit üzerinde eğimleri belirtilerek, plan ile birlikte İdarenin onayına sunacaktır. 4 TERSİP BENDİ

4.1 Genel

İdare, tersip bendi tipinin seçiminde; derenin eğimine, çevre tarım arazilerinin durumuna, sürüklenen malzemenin cinsine ve büyüklüğüne, yatağın depolama için uygun kesitine, tersip bendi yapımında kullanacağı malzeme durumuna, tersip bendinin yapılacağı yerdeki zemin ve jeolojik özelliklerine göre maliyetini de göz önüne alarak karar verecektir.

Uygulamada yaygın olarak kullanılan tersip bendi tipleri;

a. Kagir

b. Beton

c. Toprak Dolgu

d. Kaya Dolgu`dur.

4.2 Tersip Bendi Ön Raporlarının Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

4.2.1 Sediment Taşıma Etütleri

İdare yapının yapılacağı akarsuyun Sediment Taşıma Etütlerini yapmak zorundadır. İdare, sediment etütlerinde kullanacağı doneleri; varsa, Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Dairesinden temin edilmek üzere, resmi olarak talep edecektir. Eğer yok ise, gerekli doneleri kendisi sağlayacak ve aşağıdaki etütleri yaparak bu çalışmaların sonucunda "Sediment Taşınım Etüt Raporu"nu hazırlayarak idareye sunacaktır. Bu rapor, havza, akarsu yatak karakteristikleri ve özelliklerine göre sediment etüdünü içerecektir.

 Havza Karakteristikleri

Havzanın topoğrafik durumu, havza fiziksel drenaj özellikleri, havzanın bugünkü kullanım durumu, (mevcut depolama ve benzeri tesisler, tarım, orman, yerleşim, sanayi alanları vb.) jeolojik yapı, toprak yapısı, bitki örtüsü ve erozyon durumunu içerecektir.

 Akarsu Yatak Karakteristikleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun eğimi, şekli, boyutu konumu ve drenaj özelliklerini, akarsuyun sediment karakteristiklerini (Yatak sürüntü ve askı malzemesi, dane çapı, mineraloji vb.) ve akarsuyun yatağının hidrolik karakteristikleri ve akım şartlarını etkileyen unsurları inceleyip tespit edecektir.

 Sediment Taşınım Etüdü

İdare yapının yapılacağı akarsuyla ilgili havza karakteristikleri ve akarsu yatak karakteristikleriyle sediment taşınımı arasında ilişkiyi irdeleyecektir. Ayrıca, İdarece belirlenen kontrol kesitlerinde hesaplanan sediment verim oranları tespit edilecektir. Sediment birikimi ve taşınımının akarsu yatak kapasitesi üzerindeki etkisi ve akarsuda ıslah

5

çalışmalarına yönelik optimum yaklaşımlar yapılacak ve sediment taşınımı ve taşkınlar itibariyle darboğazlar ve riskli alanlar tespit edilecektir. Akarsu yatak ıslah çalışmalarına yönelik öncelikleri belirleyecektir.

İdare, yukarıda bahsi geçen çalışmalara ilaveten sediment taşınımının taşkın önleme ve diğer mevcut yapıların proje kriterlerine olan etkisini ve akarsu taban oyulmaları ve sediment birikimlerini dikkate alarak taşkından zarar gören mevcut yapıların onarımına ait çalışmaları da yapacaktır.

İdare, hazırladığı "Sediment Taşınım Raporu"nu ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak, İdarenin onayına sunacaktır.

4.2.2 Jeoteknik Etütler

İdare, İdarenin görüşünü alarak tersip bendinin yapılacağı alanda gerekli sondaj kuyu yerlerini belirleyecek ve sondaj çalışmalarından sonra bir Mühendislik Jeoloji Raporu hazırlayacaktır. Raporda, yapının oturacağı alandaki zeminin taşıma gücünü, permeabilite katsayısını, lane katsayısını, içsel sürtünme açısını, kohezyon değerini, tabii birim hacim ağırlığını ve idarenin isteyeceği diğer zemin parametrelerini belirleyecektir. Zemin etütleri bütün detayları ile birlikte hazırladıktan sonra, tanzim edilecek rapor, ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibinden sonra İdarenin onayına sunacaktır. Jeoteknik Rapor`un onayından sonra zemin şartlarına göre yapı projelendirilecektir.

4.2.3 Doğal Yapı Gereci Araştırmaları Jeoteknik Etütleri

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak tersip bendinin yapılacağı bölgede doğal yapı gereci araştırmalarını "DSİ Jeoteknik Etüd Şartnamesi" çerçevesinde yürütecektir. İdare yapacağı bu çalışmalardan sonra Doğal Yapı Gereçleri Araştırmaları Jeoteknik Raporu hazırlayacaktır. Raporda belirtilen malzeme ocaklarında malzeme miktarları, malzemelere ait birim hacim ağırlık, özgül ağırlık ve su emme, elek analizi, kil topak tayini, organik madde tayini, Los Angeles aşınma kaybı, sodyum sülfat alan deneyi, alkali-agrega reaktivitesi ve İdarinin isteyeceği diğer malzeme parametrelerini belirleyecek etüt ve laboratuvar deneyleri ile birlikte tanzim edilecek rapor; ilgili Bölge Müdürlüğünce tasvip edilecek ve İdarenin onayına sunacaktır. Doğal Yapı Gereçleri Araştırma Jeoteknik Rapor`un onayından sonra İdarenin görüşüne göre tersip bendinin tipine karar verilecek ve yapı projelendirilecektir.

4.2.4 Hidrolojik Donelerin Toplanması ve Hidrolik Hesaplar

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Q Kadastrofal, Q1000, Q500, Q50, Q25, Q10, Q05 ve Q2.33 ferekanslı taşkın debisi hesaplarını yapacaktır. Bu debi hesaplarında kullanacağı doneleri, varsa ölçüm istasyonu verilerinden, yoksa ilgili Bölge Müdürlüğünden veya Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Dairesinden resmi olarak temin edecektir. Temin edilen donelere göre akarsuya ait, yukarıda sözü geçen taşkın debileri hesaplanacaktır.

4.2.5 Harita ve Plankote Çalışmaları

İdare, yapının yapılacağı yerde yapı çevresini de kapsayacak şekilde 1/500 veya 1/1000 ölçekli plankote alımını yapacaktır. İdarenin gerekli görmesi halinde, istenen ölçekte plankote alımını da gerçekleştirecektir. İdare plankote çalışmalarını tamamladıktan sonra yapıyı plankote üzerine yerleştirerek genel yerleşim planını oluşturacaktır.

4.2.6 Ön Rapor Aşamasında Hazırlanacak Projeler

İdare, tersip bendi için yapmış olduğu plankote çalışmalarına, hidrolojik ve hidrolik hesaplara dayalı aşağıda belirtilen çizimleri Ön Rapor kapsamında hazırlayacak ve onaya sunacaktır.

6

a. Tersip Bendinin Türkiye haritasındaki yeri (1/3000000)

b. Tersip Bendinin Plankotesi (1/500 veya 1/1000)

c. Tersip Bendinin Genel Vaziyet Planı (1/500 veya 1/1000)

d. Akarsu Plan-Profil Paftası ve Su Hattı Çizgileri (1/1000)

e. Tersip Bendi Boy ve En Kesitleri ile detay çizimleri (1/50 ve 1/100)

4.3 Tersip Bendi Uygulama Projelerinin Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

İdare, Ön Raporun onaylanmasından sonra, İdarenin yapmış olduğu düzeltmeleri ve önerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazırlayacaktır. Uygulama projelerinin hazırlanması esnasında, Ön Raporda belirtilen hususları dikkate alarak hidrolik, stabilite, statik ve betonarme hesapları yapacaktır. Stabilite hesap sonuçlarına dayalı temel kazı planı, kalıp planı ve kesitleri, gövde kesit ve detaylarını ve İdarenin gerekli gördüğü diğer detay projelerini çizecektir. İdare, hazırladığı uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar ve çizimlerle birlikte İdarenin onayına sunacaktır.

Uygulama projelerinin onayından sonra, İdare, işin metrajını hazırlayarak, inşaat ihalesine esas yeşil dosyasını ve uygulamaya esas Özel Teknik Şartnamesini hazırlayacaktır. 5 ŞEKİLER

5.1 Genel

Sekiler, dere tabanında oyulmayı önlemek, dere içinde mevcut rüsubatı olduğu yerde muhafaza etmek amacı ile yapılır. İdare, derenin eğimine, derenin feyezan debisine, dere tabanındaki zemin cinsine ve temel şartlarına uygun olmak kaydı ile, derenin mümkün olan dar bir kesitinde ve yapı maliyetini de göz önüne alarak uygun aralıklarla projelendirecektir.

Uygulamada yaygın olarak kullanılan sekiler, oyulmaların az olduğu yerlerde küçük duvar eşikleri ( Britler ) şeklinde uygulanır. Debisi fazla olan vahşi derelerde ise beton veya çimento harçlı kagir bentler şeklinde projelendirilecektir.

5.2 Şekiler Ön Raporlarının Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

5.2.1 Sediment Taşıma Etütleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Sediment Taşıma Etütlerini yapmak zorundadır. Sediment etütlerinde kullanacağı doneleri varsa DSİ Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Dairesinden resmi olarak temin edecektir. Eğer yok ise gerekli doneleri kendisi sağlayacak ve aşağıda etütleri yaparak bu çalışmaların sonucunda "Sediment Taşınım Etüt Raporu"nu hazırlayarak İdareye sunacaktır. Bu rapor, havza, akarsu yatak karakteristikleri ve özelliklerine göre sediment etüdünü içerecektir.

 Havza Karakteristikleri

Havzanın topoğrafik durumu, havza fiziksel drenaj özellikleri, havzanın bugünkü kullanım durumu, (mevcut depolama ve benzeri tesisler, tarım, orman, yerleşim, sanayi alanları vb.) jeolojik yapı, toprak yapısı, bitki örtüsü ve erozyon durumunu içerecektir.

 Akarsu Yatak Karakteristikleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun eğimi, şekli, boyutu, konumu ve drenaj özelliklerini, akarsuyun sediment karakteristiklerini ( Yatak sürüntü ve askı malzemesi, dane çapı, mineraloji vb.) ve akarsu yatağının hidrolik karakteristikleri ve akım şartlarını etkileyen unsurları inceleyip tespit edecektir.

7

 Sediment Taşınım Etüdü

İdare, yapının yapılacağı akarsuyla ilgili havza karakteristikleri ve akarsu yatak karakteristikleriyle sediment taşınımı arasındaki ilişkiyi irdeleyecektir. Ayrıca, İdarece belirlenen kontrol kesitlerinde hesaplanan sediment verim oranları tespit edecektir. Sediment birikimi ve taşınımının akarsu yatak kapasitesi üzerindeki etkisi ile akarsuda yapılacak ıslah çalışmalarına yönelik optimum yaklaşımlar irdelenecek ve sediment taşınımı ve taşkınlar itibariyle darboğazlar ve riskli alanlar tespit edilecektir. Akarsu yatak ıslah çalışmalarına yönelik öncelikler belirlenecektir.

İdare, yukarıda bahsi geçen çalışmalara ilaveten sediment taşınımının taşkın önleme ve diğer mevcut yapıların proje kriterlerine olan etkisini ve akarsu taban oyulmaları ve sediment birikimleri dikkate alarak taşkından zarar gören mevcut yapıların onarımına ait çalışmaları da yapacaktır.

İdare, hazırladığı "Sediment Taşınım Raporu"nu ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak, İdarenin onayına sunacaktır.

5.2.2 Jeoteknik Etütler

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak ıslah sekisinin yapılacağı alanda gerekli sondaj kuyu yerlerini belirleyecek ve sondaj çalışmalarından sonra bir Mühendislik Jeoloji Raporu hazırlayacaktır. Raporda yapının oturacağı alandaki zeminin taşıma gücünü, permeabilite katsayısını, lane katsayısını, içsel sürtünme açısını, kohezyon değerini, tabii birim hacim ağırlığını ve İdarenin isteyeceği diğer zemin parametrelerini belirleyecektir. Zemin etütleri bütün detayları ile birlikte hazırlandıktan sonra tanzim edilecek raporu, ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibinden sonra İdarenin onayına sunacaktır Jeoteknik Rapor`un onayından sonra zemin şartlarına göre yapı boyutlandırılacaktır.

5.2.3 Doğal Yapı Gerece Araştırmaları Jeoteknik Etütleri

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak ıslah sekisi yapılacak bölgede doğal yapı gereci araştırmalarını "DSİ Jeoloji ve Jeoteknik Etüt Şartnamesi" çerçevesinde yürütecektir. İdare, yapacağı bu çalışmalardan sonra Doğal Yapı Gereçleri Araştırmaları Jeoteknik Raporu hazırlayacaktır. Raporda belirtilen malzeme ocaklarında malzeme miktarları, malzemelere ait birim hacim ağırlık, özgül ağırlık ve su emme, elek analizi, kil topak tayini, organik madde tayini, Los Angeles aşınma kaybı, sodyum sülfat alan deneyi, alkali-agrega reaktivitesi ve İdarenin isteyeceği diğer malzeme parametrelerini belirleyecek etüt ve laboratuar deneyleri ile birlikte tanzim edilecek rapor; ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibinden sonra, İdarenin onayına sunacaktır.

5.2.4 Hidrolojik Donelerin Toplanması ve Hidrolik Hesaplar

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Q kadastrofal, Q1000, Q500, Q100, Q50, Q25, Q10, Q5 ve Q2.33 frekanslı taşkın debilerinin hesaplarını yapacaktır. Bu debi hesaplarında kullanacağı doneleri, varsa ölçüm istasyonu verilerinden, yoksa ilgili Bölge Müdürlüğünden veya Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Dairesinden resmi olarak temin edecektir. Temin edilen donelere göre akarsuya ait, yukarıda sözü edilen taşkın debileri hesaplanacaktır.

5.2.5 Harita ve Plankote Çalışmaları

İdare, yapının yapılacağı yerde yapı çevresini de kapsayacak şekilde 1/500 veya 1/1000 ölçekli plankote alımını yapacaktır. İdarenin gerekli görmesi halinde ise, istenen

8

ölçekte plankote alımını da gerçekleştirecektir. İdare plankote çalışmalarını tamamladıktan sonra yapıyı plankote üzerine yerleştirerek genel yerleşim planını oluşturacaktır.

5.2.6 Ön Rapor Aşamasında Hazırlanacak Projeler

İdare, ıslah sekisi için yapmış olduğu plankote çalışmalarına, hidrolojik ve hidrolik hesaplar ile stabilite ve statik betonarme hesaplara dayalı olarak aşağıda belirtilen çizimleri Ön Rapor kapsamında hazırlayacak ve onaya sunacaktır.

a. Islah Sekisinin Türkiye haritasındaki yeri (1/3000000)

b. Islah Sekisinin Plankotesi (1/00 veya 1/1000)

c. Islah Sekisinin Genel Vaziyet Planı (1/500)

d. Akarsu Plan-Profil Paftası ve Su Hattı Çizgileri (1/1000)

e. Islah Sekisinin Boy ve En Kesitleri ile detay çizimleri (1/50 ve 1/100)

5.3 Islah Sekisi Uygulama Projelerinin Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

Mühendis, ön raporun onaylanmasından sonra, İdarenin yapmış olduğu düzeltmeleri ve önerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazırlayacaktır. Uygulama projelerinin hazırlanması esnasında, ön raporda belirtilen hususları dikkate alarak stabilite, statik ve betonarme hesapları yapacaktır. Stabilite hesap sonuçlarına dayalı temel kazı planı, kalıp planı ve kesitleri, gövde kesit ve detaylarını ve İdarenin gerekli gördüğü diğer detay projelerini çizecektir. İdare, hazırladığı uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar ve çizimlerle birlikte İdarenin onayına sunacaktır.

Uygulama projelerinin onayından sonra İdare işin metrajını hazırlayarak, inşaat ihalesine esas yeşil dosyasını ve uygulamaya esas Özel Teknik Şartnamesini hazırlayacaktır. 6 SEL KAPANLARI

6.1 Genel

Sel kapanları taşkın akımını geçici olarak tutan, çıkış debisini küçülterek sönümleyen alçak barajlardır.

İdare, sel kapanı tipinin seçiminde; derenin eğimine, çevre tarım arazilerinin durumuna, sürüklenen malzemenin cinsine ve büyüklüğüne, yatağın depolama için uygun kesitine, sel kapanı yapımında kullanılacak malzeme durumuna, sel kapanı yapılacak yerin zemin ve jeolojik özelliklerine göre maliyeti de göz önüne alarak projelendirecektir.

Uygulamada yaygın olarak kullanılan sel kapanları tipleri;

a. Kagir

b. Beton

c. Toprak Dolgu

d. Kaya Dolgu`dur.

6.2 Sel Kapanı Ön Raporlarının Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

6.2.1 Sediment Taşıma Etütleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Sediment Taşıma Etütlerini yapacaktır. Sediment etütlerinde kullanacağı doneleri, varsa DSİ Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı

9

aracılığı ile ilgili Dairesinden resmi olarak temin edecektir.Yok ise gerekli doneleri kendisi sağlayacak ve aşağıdaki etütleri yaparak bu çalışmaların sonucunda "Sediment Taşınım Etüt Raporu"nu hazırlayarak idareye sunacaktır. Bu rapor, havza, akarsu yatak karakteristikleri ve özelliklerine göre sediment etüdünü içerecektir.

 Havza karakteristikleri

Havzanın topoğrafık durumu, havza fiziksel drenaj özellikleri, havzanın bugünkü kullanım durumu, (mevcut depolama ve benzeri tesisler, tarım, orman, yerleşim, sanayi alanları vb.) jeolojik yapı, toprak yapısı, bitki örtüsü ve erozyon durumunu içerecektir.

 Akarsu Yatak Karakteristikleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun eğimi, şekli, boyutu, konumu ve drenaj özelliklerini, akarsuyun sediment karakteristiklerini ( Yatak sürüntü ve askı malzemesi, dane çapı, mineraloji vb.) ve akarsuyun yatağının hidrolik karakteristikleri ile akım şartlarını etkileyen unsurları inceleyip tespit edecektir.

 Sediment Taşınım Etüdü

İdare, yapının yapılacağı akarsuyla ilgili havza karakteristikleri ve akarsu yatak karakteristikleriyle sediment taşımını arasında ilişkiyi irdeleyecektir. Ayrıca, İdarece belirlenen kontrol kesitlerinde hesaplanan sediment verim oranlarını tespit edecektir. Sediment birikimi ve taşınımının akarsu yatak kapasitesi üzerindeki etkisi ile akarsuda yapılacak ıslah çalışmalarına yönelik optimum yaklaşımlar yapılacak ve sediment taşınımı ve taşkınlar itibariyle darboğazlar ve riskli alanlar tespit edilecektir. Akarsu yatak ıslah çalışmalarına yönelik öncelikler belirlenecektir.

Mühendis, yukarıda bahsi geçen çalışmalara ilaveten sediment taşınımının taşkın önleme ve diğer mevcut yapıların proje, kriterlerine olan etkisini ve akarsu taban oyulmaları ve sediment birikimlerini dikkate alarak taşkından zarar gören mevcut yapıların onarımına ait çalışmaları da yapacaktır..

İdare, hazırladığı "Sediment Taşınım Raporu"nu ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak, idarenin onayına sunacaktır.

6.2.2 Jeoteknik Etütler

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak sel kapanının yapılacağı alanda gerekli sondaj kuyu yerlerini belirleyecek ve sondaj çalışmalarından sonra bir Mühendislik Jeoloji Raporu hazırlayacaktır. Raporda yapının oturacağı alandaki zeminin taşıma gücünü, permeabilite katsayısını, lane katsayısını, içsel sürtünme açısını, kohezyon değerini, tabii birim hacim ağırlığını ve İdarenin isteyeceği diğer zemin parametrelerini belirleyecektir. Zemin etütlerinin bütün detayları ile birlikte hazırladıktan sonra tanzim edilecek rapor için ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak ve İdarenin onayına sunacaktır. Jeoteknik Rapor`un onayından sonra zemin şartlarına göre yapı boyutlandırılacaktır.

6.2.3 Doğal Yapı Gereci Araştırmaları Jeoteknik Etütleri

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak sel kapanının yapılacağı bölgede doğal yapı gereci araştırmalarını "DSİ Jeoloji ve Jeoteknik Etüt Şartnamesi" çerçevesinde yürütecektir. İdare yapacağı bu çalışmalardan sonra Doğal Yapı Gereçleri Araştırmaları Jeoteknik Raporu hazırlayacaktır. Raporda belirtilen malzeme ocaklarında rezervuar miktarları, malzemelere ait birim hacim ağırlık, özgül ağırlık ve su emme, elek analizi, kil topak tayini, organik madde tayini, Los Angeles aşınma kaybı, sodyum sülfat alan deneyi, alkali-agrega reaktivitesi ve İdarenin isteyeceği diğer malzeme parametrelerini belirleyecek etüt ve labaratuvar deneyleri ile birlikte tanzim edilecek rapor; ilgili Bölge Müdürlüğün tasvibinden sonra İdarenin onayına sunacaktır. Doğal Yapı Gereçleri Araştırma Jeoteknik Rapor`un onayından sonra İdarenin görüşüne göre sel kapanının tipine karar verilecek ve yapı boyutlandırılacaktır.

10

6.2.4 Hidrolojik Donelerin Toplanması ve Hidrolik Hesaplar

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Q Kadastrofal, Q1000, Q500, Q100, Q50, Q25, Q10, Q5 ve Q2.33 ferekanslı taşkın debilerinin hesaplarını yapacaktır. Bu debi hesaplarında kullanacağı doneleri, varsa ölçüm istasyonu verilerinden, yoksa ilgili Bölge Müdürlüğünden veya Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Dairesinden resmi olarak temin edecektir. Temin edilen donelere göre akarsuya ait yukarıda söz konusu edilen taşkın debileri hesaplanacaktır.

6.2.5 Harita ve Plankote Çalışmaları

İdare, yapının yapılacağı yerde yapı çevresini de kapsayacak şekilde 1/500 ölçekli plankote alımını yapacaktır. İdarenin gerekli görmesi halinde ise, daha küçük ölçekli (1/1000 gibi) plankote alımını da gerçekleştirecektir. İdare plankote çalışmalarını tamamladıktan sonra yapıyı plankote üzerine yerleştirerek genel yerleşim planını oluşturacaktır.

6.2.6 Ön Rapor Aşamasında Hazırlanacak Projeler

İdare, sel kapanı için yapmış olduğu plankote çalışmalarına, hidrolojik ve hidrolik hesaplara dayalı aşağıda belirtilen çizimleri Ön Rapor kapsamında hazırlayacak ve onaya sunacaktır.

a. Sel Kapanının Türkiye haritasındaki yeri (1/3000000)

b. Sel Kapanının Plankotesi (1/500 veya 1/200 )

c. Sel Kapanının Genel Vaziyet Planı (1/500)

d. Genel Vaziyet Planında Akarsu Tabii En Kesit Yerleri (1/500)

e. Akarsu Tabii En Kesitleri (1/100)

f.. Akarsu Plan-Profil Paftası ve Su Hattı Çizgileri (1/1000)

g. Sel Kapanı Boy ve En Kesitleri (1/50 ve 1/100)

6.3 Sel Kapanı Uygulama Projelerinin Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

İdare, ön raporun onaylanmasından sonra, İdarenin yapmış olduğu düzeltmeleri ve önerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazırlayacaktır. Uygulama projelerinin hazırlanması esnasında, ön raporda belirtilen hususları dikkate alarak stabilite, statik ve betonarme hesapları yapacaktır. Stabilite hesap sonuçlarına dayalı temel kazı planı, kalıp planı ve kesitleri, gövde kesit ve detaylarını ve İdarenin gerekli gördüğü diğer detay projelerini çizecektir. İdare, hazırladığı uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar ve çizimlerle birlikte İdarenin onayına sunacaktır.

Uygulama projelerinin onayından sonra İdare işin metrajını hazırlayarak, inşaat ihalesine esas yeşil dosyasını ve uygulamaya esas Özel Teknik Şartnamesini hazırlayacaktır. 7 MAHMUZLAR

7.1 Genel

Akarsu yatağında kıyı erozyonunu önlemek veya geciktirmek ve taşkın kontrolü için nehir akımını yönlendirerek düzgün bir akım sağlamak amacı ile akarsu yataklarının kıyılarında akım yönüne dik veya amacına göre belirli açılarla yerleştirilen yapılarıdır. Mahmuzlar, akarsu yataklarını daraltarak ve yarattıkları yeni kıyı hattıyla düzensiz akan nehir akımını şişirerek, akarsuyun düzenli akmasını sağlar ve arkasında rusubat çökeltimini sağlayarak, yeni düzenlenmiş akarsu seddeleri yaratırlar. Mahmuzların inşaa edildikleri malzeme cinsine, akarsuyun akım yönündeki konumlarına, plandaki görünüşlerine göre tipleri vardır.

11

Mahmuzların kret genişliği ise, akarsuyun debisine, eğimine, derinliğine, sürükleme kuvvetine ve akarsudaki malzeme cinsine bağlı olarak değişir.

7.2 Mahmuzların Ön Raporlarının Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

7.2.1 Sediment Taşıma Etütleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Sediment Taşıma Etütlerini yapacaktır. Sediment etütlerinde kullanacağı doneler, varsa DSİ Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Daireden resmi olarak temin edecektir. Yok ise gerekli doneleri kendisi sağlayacak ve aşağıdaki etütleri yaparak bu çalışmaların sonucunda "Sediment Taşınım Etüt Raporu"nu hazırlayarak idareye sunacaktır. Bu rapor, havza, akarsu yatak karakteristikleri ve özelliklerine göre sediment etüdünü içerecektir.

• Havza karakteristikleri

Havzanın topoğrafık durumu, havza fiziksel drenaj özellikleri, havzanın bugünkü kullanım durumu, (mevcut depolama ve benzeri tesisler, tarım, orman, yerleşim, sanayi alanları vb.) jeolojik yapı, toprak yapısı, bitki örtüsü ve erozyon durumunu içerecektir.

• Akarsu Yatak Karakteristikleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun eğimi, şekli, boyutu konumu ve drenaj özelliklerini, akarsuyun sediment karakteristiklerini ( Yatak sürüntü ve askı malzemesi, dane çapı, mineraloji vb.) ve akarsuyun yatağının hidrolik karakteristikleri ve akım şartlarını etkileyen unsurları inceleyip tespit edecektir.

• Sediment Taşınım Etüdü

İdare, yapının yapılacağı akarsuyla ilgili havza karakteristikleri ve akarsu yatak karakteristikleriyle sediment taşınımı arasındaki ilişkiyi irdeleyecektir. Ayrıca, İdarece belirlenen kontrol kesitlerinde hesaplanan sediment verim oranları tespit edecektir. Sediment birikimi ve taşınımının akarsu yatak kapasitesi üzerindeki etkisi ile akarsuda yapılacak ıslah çalışmalarına yönelik optimum yaklaşımlar yapılacak ve sediment taşınımı ve taşkınlar itibariyle darboğazlar ve riskli alanlar tespit edilecektir. Akarsu yatak ıslah çalışmalarına yönelik öncelikler belirlenecektir.

İdare, yukarıda bahsi geçen çalışmalara ilaveten sediment taşınımının taşkın önleme ve diğer mevcut yapıların dizayn kriterlerine olan etkisini ve akarsu taban oyulmaları ve sediment birikimleri dikkate alınarak taşkından zarar gören mevcut yapıların onarımına ait çalışmaları da yapacaktır.

Mühendis,hazırladığı "Sediment Taşınım Raporu"nu ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak, İdarenin onayına sunacaktır.

7.2.2 Jeoteknik Etütler

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak mahmuzların yapılacağı alanda gerekli sondaj kuyu yerlerini belirleyecek ve sondaj çalışmalarından sonra bir Mühendislik Jeoloji Raporu hazırlayacaktır. Raporda yapının oturacağı alandaki zeminin taşıma gücünü, permeabilite katsayısını, lane katsayısını, içsel sürtünme açısını, kohezyon değerini, tabii birim hacim ağırlığını ve İdarenin isteyeceği diğer zemin parametrelerini belirleyecektir. Zemin etütlerinin bütün detayları ile birlikte hazırladıktan sonra tanzim edilecek rapor için ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibinden sonra İdarenin onayına sunacaktır. Jeoteknik Rapor`un onayından sonra zemin şartlarına göre mahmuz yapıları projelendirilecektir.

7.2.3 Doğal Yapı Gereci Araştırmaları Jeoteknik Etütleri

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak mahmuzların yapılacağı bölgede doğal yapı gereci araştırmalarını "DSİ Jeoloji ve Jeoteknik Etüt Şartnamesi" çerçevesinde yürütecektir. İdare

12

yapacağı bu çalışmalardan sonra Doğal Yapı Gereçleri Araştırmaları Jeoteknik Raporu hazırlayacaktır. Raporda belirtilen malzeme ocaklarında rezervuar miktarları, malzemelere ait birim hacim ağırlık, özgül ağırlık ve su emme, elek analizi, kil topak tayini, organik madde tayini, Los Angeles aşınma kaybı, sodyum sülfat alan deneyi, alkali-agrega reaktivitesi ve İdarenin isteyeceği diğer malzeme parametrelerini belirleyecek etüt ve labaratuvar deneyleri ile birlikte tanzim edilecek rapor; ilgili Bölge Müdürlüğün tasvibinden sonra İdarenin onayına sunacaktır.

7.2.4 Hidrolojik Donelerin Toplanması ve Hidrolik Hesaplar

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Q500, Q100, Q50, Q25, Q10, Q5 ve Q2.33 ferekanslı taşkın debi hesaplarını yapmak zorundadır. Bu debi hesaplarında kullanacağı doneleri, varsa ölçüm istasyonu verilerinden, yoksa ilgili Bölge Müdürlüğünden veya Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Daireden resmi olarak temin edecektir. Temin edilen donelere göre akarsuya ait yukarıda söz konusu edilen taşkın debileri hesaplanacaktır. Yapının yapılacağı akarsu üzerinde kritik yerlerden ve 100 m ara ile alınacak en kesitler ile akarsuya ait Su Hattı Hesabını; meskun mahallerde Q500 ve Q100 frekanslı taşkın debileri, meskun mahaller dışında ise Q100 ve Q50 frekanslı taşkın debilerini kullanarak yapacaktır. Akarsuya ait sürüntü ve konsantre malzeme miktarlarını ve cinsini belirleyecektir.

7.2.5 Harita ve Plankote Çalışmaları

İdare, yapının yapılacağı yerde yapı çevresini de kapsayacak şekilde 1/500 veya 1/1000 ölçekli plankote alımını yapacaktır. İdarenin gerekli görmesi halinde ise, istenen ölçekte plankote alımını da gerçekleştirecektir. İdare plankote çalışmalarını tamamladıktan sonra mahmuzları plankote üzerine yerleştirerek genel yerleşim planını oluşturacaktır.

7.2.6 Ön Rapor Aşamasında Hazırlanacak Projeler

İdare, mahmuzlar için yapmış olduğu plankote çalışmalarına, hidrolojik ve hidrolik hesaplar ve stabilite ve statik betonarme hesaplara dayalı aşağıda belirtilen çizimleri Ön Rapor kapsamında hazırlayacak ve onaya sunacaktır.

a. Mahmuzların Türkiye haritasındaki yeri (1/3000000)

b. Mahmuzların Plankotesi (1/500 veya 1/1000 )

c. Mahmuzların Genel Vaziyet Planı (1/500)

d. Akarsu Tabii En Kesitleri (1/100)

e. Akarsu Plan-Profil Paftası ve Su Hattı Çizgileri (1/1000)

f. Mahmuzların Boy ve En Kesitleri ile detay çizimleri (1/50 ve 1/100)

7.3 Mahmuzların Uygulama Projelerinin Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

Mühendis, ön raporun onaylanmasından sonra, İdarenin yapmış olduğu düzeltmeleri ve önerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazırlayacaktır. Uygulama projelerinin hazırlanması esnasında, ön raporda belirtilen hususları dikkate alarak stabilite, statik ve betonarme hesapları yapacaktır. Stabilite hesap sonuçlarına dayalı temel kazı planı, kalıp planı ve kesitleri, gövde kesit ve detaylarını ve İdarenin gerekli gördüğü diğer detay projelerini çizecektir. İdare, hazırladığı uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar ve çizimlerle birlikte İdarenin onayına sunacaktır.

Uygulama projelerinin onayından sonra İdare işin metrajını hazırlayarak, inşaat ihalesine esas yeşil dosyasını ve uygulamaya esas Özel Teknik Şartnamesini hazırlayacaktır.

13

7.4 Yatak Tanzimi

7.4.1 Genel

İdare, akarsu yatağında yapacağı tanzim için akarsuya ait taşkın debilerini hesaplayacaktır. Taşkın debilerine göre akarsu üzerinde alınan en kesitler ile Su Hattı Hesabı yapılacak ve yapılan hesap sonuçlarına göre taşkından korunacak alanlar tespit edilerek, taşkın koruma proje alternatifleri hazırlanacak ve İdarenin görüşüne sunulacaktır. Plan-profıl paftası üzerinde akarsu yatağı, sol ve sağ sahillere ait arazi durumu ile meskun mahallerde Q500 ve Q100 frekanslı taşkın debileri, meskun mahaller dışında Q100 ve Q50 frekanslı taşkın debilerine göre su hattı belirlenecektir. İdarenin görüşü de alınarak yatak tanzimine ve sedde yapılıp yapılmayacağına, istinat duvarı veya gerekli görülen diğer koruma yapılarına karar verilecektir. İdare, yaptığı su hattı hesap sonuçlarına göre, dere yatağında sedde ile koruma yapacak ise sedde üst kotu, meskun mahallerde Q100 frekanslı taşkın debisine göre hava payı Δh=0.60+0.036xVxh⅓ formülüne göre hesaplanacak ve Q500 frekanslı debiye göre su kotu ile karşılaştırılarak büyük olan değeri, meskun mahaller dışında Q50 frekanslı taşkın debisine göre hava payı Δh=0.60+0.036xVxh⅓ formülüne göre hesaplanacak ve Q100 frekanslı debiye göre su kotu ile karşılaştırılarak büyük olan değeri alarak belirleyecektir. İdare, seddeye ait stabilite hesapları ile akarsu yatağındaki oyulma derinliği hesaplarında su yüksekliğini, kurp yarıçapı ve kanal genişliğini göz önüne alarak yapacaktır. Sedde dolgu malzemesi için kullanılacak malzeme yapılacak Doğal Yapı Gereci Araştırma Jeoteknik Raporu sonuçlarına göre belirlenecektir. İdare, yapacağı koruma tipine (Yatak tanzimi, sedde, taş duvar, beton duvar ve kazıklı iksa v.s. gibi) karar verirken malzeme cinsi, nakliyesi ve yapılacak servis yolları, mevcut yapılar (köprüler, menfezler v.s. gibi), istimlak masrafları dahil olmak üzere maliyet analizlerini yapacak ve ön raporda teknik ve ekonomik mukayeselerini İdareye sunacaktır.

İdare, dere yatağında yatak tanzimi ve seddeli koruma yapacak ise yeni belirlenecek düzenlenmiş kesitlere göre, Su Hattı Hesaplarını yeniden yapacaktır. Yeni su hattı hesaplarına göre plan-profıl paftaları hazırlanacaktır. Seddelerin mansap tarafında arazinin konumu incelenecek ve gerekli drenaj önlemleri alınacaktır. Seddeye ait stabilite hesapları ile oyulma derinlikleri hesabında su derinliği, kurp yarıçapı ve kanal genişliğini göz önüne alarak yapacaktır.

İdare, taşkın koruma yapıları üzerinde, akım tarafından yaratılan kayma gerilmelerini (sürükleme kuvvetleri) hesaplayacaktır. Koruma yapılarının şevlerinde ve tabanında oluşan kayma gerilmeleri, kanaldaki malzemenin kayma dayanımından büyük ise, erozyona karşı İdare önlem almak zorundadır. Bu önlemler riprap, gabyon şilte, pere kaplama, taş kaplama, beton kaplama, prefabrik kaplama, kazıklı iksa, asfalt kaplama ile çim, ağaç gibi canlı iksa şeklinde olup; İdare hazırlanacak dere yatağı jeolojik raporuna göre İdarenin onayını alarak malzeme cinsine ve miktarına ve ekonomik analizlere göre hangi tip şev ve taban koruma önlemin yapılacağına İdarenin onayı ile karar verecektir.

Riprap Koruma:Güzergah boyunca Plan ve kurpta kanal şevinde ve tabanında akım tarafından yaratılan kayma gerilmeleri, hidrolik yarıçap, yatak eğimi, kurp yarı çapı ve kanal genişliği gibi hidrolik ve geometrik özellikler kullanılarak hesaplar yapılacaktır. Kanal malzemesinin şevdeki ve tabandaki kayma dayanımı, yatak malzemesinin boyutu ( elek analizi sonuçlarındaki malzemenin %75`inin geçtiği elek boyutu), yataktaki malzemenin içsel sürtünme açısı ve şev eğimleri kullanılarak belirlenecektir. Yapılan bu hesaplara göre kullanılacak taş boyutu,seçilen riprap malzemesinin kayma dayanımı, dolgu malzemesinin yoğunluğu ve içsel sürtünme açısı

14

ile şev eğimi kullanılarak hesaplanır. Riprap koruma, kurpta ve planda oyulma derinliklerinin 1.5 veya 2 katı kadar kanal tabanında uzatılmalıdır.

Gabyon Şilteler: Güzergah boyunca plan ve kurpta kanal şevinde ve tabanında akım tarafından yaratılan kayma gerilmeleri, hidrolik yarıçap, yatak eğimi, kurp yarı çapı ve kanal genişliği gibi hidrolik ve geometrik özellikler kullanılarak hesaplar yapılacaktır. Kanal malzemesinin şevdeki ve tabandaki kayma dayanımı, yatak malzemesinin boyutu ( elek analizi sonuçlarındaki malzemenin %75`inin geçtiği elek boyutu), yataktaki malzemenin içsel sürtünme açısı ve şev eğimleri kullanılarak belirlenecektir. Yapılan bu hesaplara göre kullanılacak dolgu malzemesi ortalama taş boyutu, seçilen dolgu malzemesinin kayma dayanımı, ortalama boyut, dolgu malzemesinin yoğunluğu ve içsel sürtünme açısı ile şev eğimi kullanılarak hesaplanır. Gabyon şilte uygulanacağı kurpta ve aliymanda oyulma derinliklerinin 1.5 veya 2 katı kadar kanal tabanında uzatılmalıdır.

Pere Kaplama: Düşük akım hızları ve dalga etkisi az olan şevlerde uygulanmalıdır. Kayma gerilmeleri, hidrolik yarıçap, yatak eğimi, kurp yarı çapı ve kanal genişliği gibi hidrolik ve geometrik özellikler kullanılarak hesaplar yapılacaktır. Yapılan bu hesaplara göre kullanılacak pere malzemesi ortalama taş boyutu ve pere kalınlığı, seçilen dolgu malzemesinin kayma dayanımı, ortalama boyut, dolgu malzemesinin yoğunluğu ve içsel sürtünme açısı ile şev eğimi kullanılarak hesaplanır. Akarsu şevlerinde veya tabanda pere kaplama, kuru veya harçlı kaplama şeklinde uygulanabilir. Gerekli hallerde kaplama altına fılitre tabakası konulabilir.

Taş Kaplama: Yüksek akım hızları ve dalga etkisi çok olan şevlerde uygulanmalıdır. Kayma gerilmeleri, hidrolik yarıçap, yatak eğimi, kurp yarı çapı ve kanal genişliği gibi hidrolik ve geometrik özellikler kullanılarak hesaplar yapılacaktır. Yapılan bu hesaplara göre kullanılacak taş kaplama malzemesi ortalama taş boyutu ve taş kaplama kalınlığı, seçilen dolgu malzemesinin kayma dayanımı, ortalama boyut, dolgu malzemesinin yoğunluğu ve içsel sürtünme açısı ile şev eğimi dikkate alınarak hesaplanır. Akarsu şevlerinde veya tabanda taş kaplama, istifli veya istifsiz kaplama şeklinde uygulanabilir. Gerekli hallerde kaplama altına fılitre tabakası konulabilir.

Beton Kaplama: Düşük veya yüksek akım hızlarında, malzeme sıkıntısı (taş, pere gibi) olan durumlarda zorunlu durumlarda kullanılırlar. Beton kaplamalar rijit olduklarından sedde gövdesinde ve temelde meydana gelen oturmalar nedeni ile çatlar ve bozulurlar bu nedenle dolguların iyi sıkıştırılması, altına blokaj ve fılitre tabakası yapılması gerekmektedir. Beton kaplamalar genelde ekonomik olmamakta ve bu nedenden dolayı da zorunlu kalmadıkça kullanılmamalıdır.

Prefabrik Kaplama: Düşük akım hızları ve dalga etkisi az olan şevlerde uygulanmalıdır. Kullanılacak prefabrik parçalar şaşırtmalı derzli olarak şevlerde uygulanır. Derz boşluklarından çıkan otlar stabiliteyi artırdığı gibi dalga tırmanma yüksekliğini de azaltır.

Canlı İksa: Akarsu ve göl seddelerinin devamlı su altında kalmayan memba ve mansap şevleri çim ile kaplanarak rüzgar ve yağmur erozyonuna karşı korunabilir. Ancak dalgaların sebep olduğu tahripleri önleyecek nitelikte olmayıp, sürüntü maddesi tahribatına karşı da fazla mukavemet gösteremez. Canlı iksalar ile yapılacak koruma önlemleri Uluslar arası Sulama ve Drenaj Komisyonu Türk Milli Komitesi tarafından yayınlanan "Canlı İksa Önlemleri Teknik Şartnamesi"ne göre hazırlanacaktır.

15

7.4.2 Yatak Tanzimi Ön Raporlarının Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

7.4.2.1 Sediment Taşınım Etüdü

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Sediment Taşıma Etütlerini yapacaktır. Sediment etütlerinde kullanacağı doneleri, varsa DSİ Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Daireden resmi olarak temin edecektir.Yok ise gerekli doneleri kendisi sağlayacak ve aşağıdaki etütleri yaparak bu çalışmaların sonucunda "Sediment Taşınım Etüt Raporu"nu hazırlayarak İdareye sunacaktır. Bu rapor, havza, akarsu yatak karakteristikleri ve özelliklerine göre sediment etüdünü içerecektir.

• Havza karakteristikleri

Havzanın topoğrafık durumu, havza fiziksel drenaj özellikleri, havzanın bugünkü kullanım durumu, (mevcut depolama ve benzeri tesisler, tarım, orman, yerleşim, sanayi alanları vb.) jeolojik yapı, toprak yapısı, bitki örtüsü ve erozyon durumunu içerecektir.

• Akarsu Yatak Karakteristikleri

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun eğimi, şekli, boyutu konumu ve drenaj özelliklerini, akarsuyun sediment karakteristiklerini ( Yatak sürüntü ve askı malzemesi, dane çapı, mineraloji vb.) ve akarsuyun yatağının hidrolik karakteristikleri ve akım şartlarını etkileyen unsurları inceleyip tespit edecektir.

• Sediment Taşınım Etüdü

İdare, yapının yapılacağı akarsuyla ilgili havza karakteristikleri ve akarsu yatak karakteristikleriyle sediment taşınımı arasında ilişkiyi irdeleyecektir. Ayrıca, İdarece belirlenen kontrol kesitlerinde hesaplanan sediment verim oranları tespit edilecektir. Sediment birikimi ve taşınımının akarsu yatak kapasitesi üzerindeki etkisi ile akarsuda yapılacak ıslah çalışmalarına yönelik optimum yaklaşımlar yapılacak ve sediment taşınımı ve taşkınlar itibariyle darboğazlar ve riskli alanlar tespit edilecektir. Akarsu yatak ıslah çalışmalarına yönelik öncelikler belirlenecektir.

İdare, yukarıda bahsi geçen çalışmalara ilaveten sediment taşınımının taşkın önleme ve diğer mevcut yapıların dizayn kriterlerine olan etkisini ve akarsu taban oyulmaları ve sediment birikimlerini de dikkate alarak taşkından zarar gören mevcut yapıların onarımına ait çalışmaları da yapacaktır.

İdare, hazırladığı "Sediment Taşınım Raporu"nu ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak, İdarenin onayına sunacaktır.

7.4.2.2 Jeoteknik Etütler

İdare, İdarenin görüşünü alarak yatak tanzimi yapılacak dere yatağı boyunca gerekli sondaj kuyu yerlerini belirleyecek ve sondaj çalışmalarından sonra bir Mühendislik Jeoloji Raporu hazırlayacaktır. Raporda yatak tanzimi yapılacak dere boyunca zeminin taşıma gücünü, permeabilite katsayısını, lane katsayısını, içsel sürtünme açısını, kohezyon değerini, tabii birim hacim ağırlığını, elek analizlerini, Atterberg limitleri ve İdarenin isteyeceği diğer zemin parametrelerini belirleyecektir. Zemin etütlerinin bütün detayları ile birlikte hazırladıktan sonra tanzim edilecek rapor için ilgili Bölge Müdürlüğü`nün tasvibini alarak, İdarenin onayına sunacaktır.

Jeoteknik Rapor`un onayından sonra zemin şartlarına göre projeler hazırlanacaktır.

7.4.2.3 Doğal Yapı Gereci Araştırmaları Jeoteknik Etütleri

Mühendis, İdarenin görüşünü alarak ıslah yapılacak dere yatağı boyunca doğal yapı gereci araştırmalarını "DSİ Jeoloji ve Jeoteknik Etüt Şartnamesi" çerçevesinde yürütecektir. İdare yapacağı bu çalışmalardan sonra Doğal Yapı Gereçleri Araştırmaları Jeoteknik Raporunu hazırlayacaktır. Raporda belirtilen malzeme ocaklarında ve dere yatağında

16

rezervuar miktarları, malzemelere ait birim hacim ağırlık, özgül ağırlık ve su emme, elek analizi, kil topak tayini, organik madde tayini, Los Angeles aşınma kaybı, sodyum sülfat alan deneyi, alkali-agrega reaktivitesi ve İdarenin isteyeceği diğer malzeme parametrelerini belirleyerek etüt ve labaratuvar deneyleri ile birlikte tanzim edilecek rapor; ilgili Bölge Müdürlüğün tasvibini alarak İdarenin onayına sunulacaktır.

7.4.2.4 Hidrolojik Donelerin Toplanması ve Hidrolik Hesaplar

İdare, yapının yapılacağı akarsuyun Q500, Q100, Q50, Q25, Q10, Q5 ve Q2.33 frekanslı taşkın debilerinin hesaplarını yapacaktır. Bu debi hesaplarında kullanacağı doneleri, varsa ölçüm istasyonu verilerinden, yoksa ilgili Bölge Müdürlüğünden veya Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı aracılığı ile ilgili Daireden resmi olarak temin edecektir. Temin edilen donelere göre akarsuya ait yukarıda söz konusu edilen taşkın debileri hesaplanacaktır. Islah edilecek akarsu üzerinde kritik noktalardan ve 100 m ara ile alınacak en kesitler ile akarsuya ait Su Hattı Hesabını; meskun mahallerde Q500 ve Q100 frekanslı taşkın debileri, meskun mahaller dışında ise Q100 ve Q50 frekanslı taşkın debilerini kullanarak yapacaktır. Akarsuya ait düzenlenmiş kesit belirlenmiş ise yeni kesite göre Su Hattı Hesabı yeniden yapılacaktır.

7.4.2.5 Harita Çalışmaları

İdare, ıslah çalışması yapılacak akarsu boyunca 1/5000 ölçekli şerit vari harita alımını yapacaktır. İdarenin gerekli görmesi halinde ise, daha küçük ölçekli (1/1000 gibi) harita alımını da gerçekleştirecektir. İdare harita çalışmalarını ve 100 m veya 150 m ara ile ve kiritik yerlerden alacağı en kesitleri tamamladıktan sonra genel vaziyet planı üzerinde en kesitlerin Km`lerini belirtecektir. Plan-profıl paftasında yatak taban kotları, sağ ve sol sahil arazi kotları ve akarsu üzerindeki mevcut veya yeni yapılacak sanat yapıları gösterilecektir.

7.4.2.6 Ön Rapor Aşamasında Hazırlanacak Projeler

İdare, ıslah edilecek akarsu için yapmış olduğu plan-profil çalışmalarına, hidrolojik ve hidrolik hesaplar ve stabilite ve statik betonarme hesaplarına dayalı olarak aşağıda belirtilen çizimleri Ön Rapor kapsamında hazırlayacak ve onaya sunacaktır.

a. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Türkiye haritasındaki yeri (1/3000000)

b. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Genel Vaziyet Planı(l/5000 )

c. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Plan-Profili (D: 1/100 Y: 1/1000)

d. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Tabii En Kesitleri (1/100)

e. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Düzenlenmiş Kesitleri (1/100)

f.. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Tabii Su Hattı Çizgileri (1/1000)

g. Yatak Tanzimi Yapılacak Akarsuyun Düzenlenmiş Su Hattı Çizgileri (1/1000)

7.5 Yatak Tanzimi Uygulama Projelerinin Hazırlanmasında Genel Olarak Yapılacak Çalışmalar

Mühendis,ön raporun onaylanmasından sonra, İdarenin yapmış olduğu düzeltmeleri ve önerileri dikkate alarak uygulama projelerini hazırlayacaktır. Uygulama projelerinin hazırlanması esnasında, ön raporda belirtilen hususları dikkate alarak stabilite, statik ve betonarme hesapları yapacaktır. Stabilite hesap sonuçlarına dayalı sedde temel kazı planı, sedde kesitleri, ıslah dereleri üzerinde yapılacak sanat yapılarına ait hidrolik, statik ve betonarme hesap kesit ve detaylarını ve İdarenin gerekli gördüğü diğer uygulama projelerini çizecektir. İdare, hazırladığı uygulama projelerini, teknik rapor, hesaplar ve çizimlerle birlikte İdarenin onayına sunacaktır.

Uygulama projelerinin onayından sonra İdare işin metrajını hazırlayarak, inşaat ihalesine esas yeşil dosyasını ve uygulamaya esas Özel Teknik Şartnamesini hazırlayacaktır.

17

Kaynakça;

Islak yapıları uygulama projeleri Yapım İşi Genel Teknik Şartnamesi

https://www.jmo.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=2221) DSİ Proje ve İnşaat Dairesi 2004 Şartnamesi