Urartu yerleşmelerinde aynı amaca hizmet eden ancak farklı malzemeden yapılmış kanallar bulunmaktadır. Malzemesine göre dört tipe ayırdığımız kanalları kullanım amaçlarına göre 2 ye ayrılır.
1. Dini Amaçlarına Göre Kanal Tipleri
Urartular, kurban kanı, şarap ve su kullanılarak yapılan libasyonları, muhtemelen her türlü dini törenlerde ve ölü gömme merasimlerinde uygulanmıştır. Törenlerin yapıldığı alanlarda genellikle sunak, kaya nişi, kaya çanağı veya taş steller bulunmaktadır. Tören alanlarındaki bazı sunu yapılarına bağlı ve dini amaçlı olarak tanımladığımız kanallar genellikle kurban kanları gibi sulu libasyonların akıtılmasını sağlayan döşemlerdir. Bu kanallar farklı tiplerde yapılmasına karşın aynı amaca hizmet etmektedirler.
Çavuştepe' de, İrmuşini tapınağının avlusunda kum taşından yapılmış, 87 cm çapında 22 cm yüksekliğinde, ortasında çivi başını andıran taşla kapatılan delik bulunan, bir sunak yer almaktadır.
Sunakla bağlantılı, kurban kanlarının akıtıldığı kanal, 3 adet 'U' kesitli kalker bloğu oyularak yapılmıştır. Bu haliyle 3.30 m uzunluğundaki kanal, sonraki dönemde geçirdiği onarımlarla 9.30 m. yi bltdı. Ayrıca tapınak avlusunun kuzeyinde, avludan 3 m daha düşük bir kotta bulunan başka bir sunakla bağlantılı bir kanalet tespit edilmiştir. Söz konusu kanalet de 'U' kesitli kalker blok kanalla bağlantılır.
2. Atık Su Kanalları
Urartu iç kale yerleşimlerinde yönetici sınıfına ait yapılardan, tapınağa bağlı yapılardan mutfak ve odalara bağlı lavabo, tuvalet ve banyodan gelen atık sular ile açık avlulardan toplanan yağmur sularını kale dışına atan atık su kanalları bulunmaktadır.
Urartu yerleşmelerinin birçoğunda bu amca hizmet eden kanllar tespit edilmiştir. Tam bir sistem olarak karşımıza çıkan atık su kanalları genel olarak taş örgü tarzında, bazen de arazinin durumuna göre ana kayaya oyularak yapılmıştır. Yerleşimin nerdeyse tüm yapıları altından geçen atık su kanalları, tek bir ana kanalizasyonda toplanarak yerleşimi çevreleyen surun dışında bir yere yönlendirilmiştir. Bugüne dek yapılan kanalizasyonun nerede ve nasıl sonlandıkları konusunda bir veriye ulaşılamamıştır.
Urartu krallığı sınırları içinde Yukarı Anzaf, Çavuştepe, Kayalıdere, Altıntepe, Ayanis, Toprakkale, Yoncatepe'den başka Anadolu dışında Bastam ve Haftavan Tepe'de ki Urartu dönemi yapılaşmasında atık su kanalizasyon sistemi tespit edilmiştir. Yukarı Anzaf'ta tapınağın batısında tespit edilen ve güney sur duvarından dışarı boşalan ana kayaya oyulmuş kanaletin tapınak alanından gelen atık suların dışarı atılması için yapıldığı belirtilmiştir. Tapınağa kadar olan uzantısı tespit edilemediğinden dini bir amaca hizmet ettiği konusunda yorum yapılmamaktadır.
Çavuştepe'de kapsamlı bir kanalizasyon sisteminin varlığı tespit edilmiştir. Mutfak içinde bir çeşme ve ana kayaya oyulmuş bir tekne ile buna bağlı kanalet, sarayın kuzey batısındaki tuvalet ve sarayın kuzey teras ve koridorlarındaki kanallar bunu kanıtlamaktadır. Tuvalet, etrafı 3 m.çapında dairevi duvarla çevrili bir mekandan oluşmaktaydı. 50*50*25 cm ölçülerindeki yekpare taş bloğuna işlenmiş, ortasında 20 cm çapında deliği bulunan tuvalet taşı 40*40 ebadında kalker bir kaideye oturmaktadır. Bununda altında ortalama 45*45 cm genişliğinde 3,30 m. derinliğinde dikine bir çukur bulunmaktadır. Tuvaletle bağlantılı olan kanal bu seviyeden sonra daralarak kuzeye doğru kalenin suruna kadar uzanmaktadır. Kanaletin sur duvarının altından geçtikten sonra ana kayaya oyularak ikiye ayrıldığı ve bu bölümde dağıldığı görülmektedir. Çavuştepe'deki diğer bir sistem kuzey terasta bulunan iri blok taşlardan yapılmış taş örgü kanaldır; terasta toplanan yağmur sularını kuzey suyun altından dışarı atmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder