www.hambelinsaat.com
Kanalizasyon
BacalarıBacalar; kanalların bakımını yapmak, numune almak, atık su akımını
izlemek, kanalın temizliğini yapmak amacı ile içine girilebilen ve özel tipleri
yetkili kurumlarca tespit edilmiş yapılardır. Bacalar, kanalizasyon
tesislerinin en önemli elemanlarıdır; çoğunlukla betondan imal edilir
Tıpkı rögarlarda olduğu gibi, halka betonların üst üste konmasıyla
istenilen yüksekliğe ayarlanır. Ayrıca, bacaların plastikten yapılmış çeşitleri
de bulunur. İstenildiğinde, bacaların içersine girebilmek için bacaların
üzerine delikli yuvarlak baca kapağı konur. Bacalar, kanal çapına göre 50-80 m
aralıklarla yerleştirilir. Ayrıca, topoğrafik ve düşey eğimin değiştiği yerlere
ve başlangıçlara konur.
3 çeşit baca vardır;
Muayene Bacaları :Bu bacalar; kanalların
havalandırılması, temizlenmesi ve kontrolü için kullanılır.
Sokakların kavşak yerleri, mecraların istikamet ve eğim değiştirdiği
ve kanalın düz gittiği kısımlarda kanal çapına bağlı olarak 50-150 m arasında
bir baca konur. Mesafe mecra borusu çapına bağlı olarak baca aralıkları
aşağıdaki şekilde belirlenir.
Çap (cm) Baca aralığı (m)
20-50 50 m
60-80 70 m
90-140 100 m
140 ve üzeri 125
-150 m
Şütlü
Bacalar (Düşü Bacaları)
Sokak eğimlerinin akış için kabul edilen değerlerden fazla olması
halinde, Şüt (düşüm) yapılır. Bir başka deyişle kanal eğimi Şüt inşası ile
istenilen bir değere indirilir. şüt yapılan yere, muhakkak muayene bacası konur
ve buna da şütlü baca denir. güt yüksekliği 2 m den fazla alınmaz. Özel
durumlarda yerindeki koşullar elverişli olursa şüt yüksekliği 4 metreye
çıkabilir. Ancak, şüt yüksekliğinden dolayı suyun kazanacağı kinetik enerji
dolayısıyla tahribat yapmaması için tedbirler alınması gerekir
Yıkama
Bacaları
kanalları yıkamaya yarayan bacalardır. Kanalın
temizlenmesi amacıyla baş noktalarına ve diğer gerekli yerlere konur. Yıkama
tertibatlı normal muayene bacaları, kanal şebekelerinin temizlenmesi için her
zaman yeterli olmaz. Bu yüzden ayrık sistemde pis su kanallarının başlangıcında
ve yeterli eğim olmayan yerlerde çöken maddelerin yıkanması gerekir.
Kanalın başında yıkama, yıkama bacaları
ile yapılır.
Kanalın son kısımlarında ise yıkama bacalarına özel donanım konulur.
Bu donanım, hem suyun toplanmasını hem de bu suyun ani olarak lağım borularına
sevki ile borular içinde kuvvetli akıntı olmasını sağlayan, boru ağızlarına
konan manevra cihazlarından oluşur. Geri tepmeyi önlemek ve belirli hacimde
suyun toplanmasını sağlamak maksadıyla her türlü yıkama bacalarında dolu savak
bulunur. Hızın 0,50 m/sn ve kanaldaki su yüksekliğinin 2 cm den az olduğu
hallerde yıkama bacası yapılması gerekir. Yıkama bacaları, çapları 50 cm’ye
kadar olan kanallar için tavsiye edilir. Daha büyük çaplı kanallarda yeterli
derecede etkili olmaz.
Atık Su Kanallarının En Kesit
Şekilleri
Atık suları kanalizasyon sistemi ile arıtma tesislerine ulaştırmak
için borular, eğimli döşenir. Bu eğim, bazen atık suyun kendi haliyle akışını
sağlamada yetersiz kalır. Bu durumlarda atık suyun akışını sağlamak için
pompalar (terfi merkezleri) kullanır ve bu sayede atık suyun arıtma tesisine
ulaşması sağlanır.
Seçilecek en kesitler, hidrolik yönden uygun olmalıdır. Su debisi,
bu kesitlerin birinin veya diğerinin seçilmesinde çok önemli rol oynar. Bundan
başka inşaat yüksekliğinin azlığı veya çokluğu da kanal en kesit şekilleri seçiminde
diğer önemli bir husustur. Kanal profilleri yükseklikleri ve genişliklerinin
oranına göre dörde ayrılır.
Daire
Kesitli Kanallar
En çok kullanılan kanal, dairesel en kesit tipidir. Gerek hidrolik
bakımdan, gerekse inşa bakımından en uygun olanıdır. Fakat karışık sistemde
bilhassa kurak havalarda taban eğimi az olan yerlerde çamur ve buna benzer
maddeler kolaylıkla dibe çöker ve kalır. Elverişli olmayan hızlar bu çökelti
maddelerini sürükleyemez. Bu nedenle daire kesitli kanallar genellikle küçük kesitler
için ( 50 cm’e kadar olanlar) tercih edilir.
Yumurta
Kesitli Kanallar
Yumurta kesitli kanallar ile küçük su debilerinde diğer tip profilli
kanallara nazaran daha büyük su derinlikleri elde edilir. Bu sebeple kendi kendini yıkama
özelliği vardır. Buna bağlı olarak tabanda yığıntı tehlikesi azdır. Bu tip
profiller diğerlerine nazaran daha yüksek olduğundan daha büyük kanal
derinliğine ihtiyaç vardır. Bu nedenle inşaatları pahalıya mal olur. Bilhassa
zemin sularının yüksek olduğu yerlerde yapılması zordur.
Açık
Kesitli Kanallar
Açık kesitli kanallar trapez şeklinde yapılır. Yağmur kanalları,
bazen de şehir dıGındaki ana kanallar, üstü açık olarak inşa edilir. Bilhassa
heyelan bölgelerinde ve maden ocaklarının çok olduğu yerlerde zemin
kitlelerinin kayması dolayısıyla boruların kırılma tehlikesi olan yerlerde açık
kanallar; kapalı profillere tercih edilir.
Basık
Profilli Kanallar
Basık profilli kanallar, inşa yüksekliği az olduğu hallerde tercih
edilir. En kesitlerinde küçük su yükseklikleri meydana gelmesine rağmen büyük
debiler geçirir. Tam dolu akmadıklarında, hidrolik bakımdan iyi sonuç vermez.
Bu sebeple debilerin çok az değişik olduğu yerlerde, bir de hidrojeolojik
bakımdan veya yeraltı su seviyeleri yüksek olan alçak yerlerdeki kanalları
zemin seviyesine yakın geçirmek mecburiyeti olan bölgelerde kullanılır. Bu
bakımdan yağış su kanallarına 20 ile 25 cm den daha büyük daire kesitler vermek
gerektiğinde, basık profiller tercih edilir.
